Dla potrzeb ustalenia prawa do świadczeń z pomocy społecznej przyjmuje się, że z 1ha przeliczeniowego gospodarstwa rolnego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 288 zł. Pojawia się natomiast pytanie, czy dochody z gospodarstwa rolnego osoby ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej uwzględnia się w dochodzie ogólnym, tylko w przypadku gdy faktycznie prowadzi ona gospodarstwo rolne i osiąga z niego dochody, czy też także wtedy, gdy z posiadanego gospodarstwa nie osiąga dochodu.
W orzecznictwie NSA przyjęto pogląd, że przepis ten określa tzw. zryczałtowany sposób obliczania dochodu. Wskazuje się, że już sam fakt posiadania określonej liczby hektarów przeliczeniowych powoduje, że istnieje domniemanie osiągania dochodu. W świetle tego przepisu nie ma znaczenia czy wnioskodawca uprawia posiadane areał i osiąga z niego jakikolwiek dochód, czy nie. Przyjęto więc pewnego rodzaju fikcję na podstawie której ustala się, że samo posiadanie gospodarstwa wiąże się z osiąganiem dochodu z tego tytułu. O uznaniu gospodarstwa za przynoszące dochód decyduje sam fakt umieszczenia gruntów w ewidencji jako gruntów o stosownym przeznaczeniu. Co więcej użyte w przepisie określenie „przyjmuje się” nie dopuszcza innej możliwości jak zastosowanie wyżej wskazanej formy obliczenia. Przepisy bowiem nie przewidują żadnej formy obalenia przyjętego założenia. Dodatkowo orzecznictwo wskazuje precyzyjnie, że bez znaczenia jest okoliczność, czy gospodarstwo rolne jest uprawiane, czy tez nie i z jakiego powodu.
W orzeczeniach sądów administracyjnych można odnaleźć przypadki, w których sąd orzeka ko korzyść skarżącego ww. zapis. Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyr. z 18.12.2014 uznał „… że w ustalanym w sprawie stanie faktycznym niezbędne jest wyjaśnienie nie tylko tego, czy możliwość uprawiania gospodarstwa rolnego jest bądź może być realizowane przez skarżącego, ale także, czy obiektywnie taka możliwość występuje. Odnosi się to także do oceny możliwości zdobycia bądź wydzierżawienia tego gospodarstwa, co jest istotne w niniejszej sprawie, zwłaszcza wobec ustalonej okoliczności co do toczącego się postępowania egzekucyjnego, które jest bezskuteczne.
Wymaga więc wskazania, że skarżący, co jest w sprawie niekwestionowane, jest osoba niepełnosprawną w stopniu znacznym, która przebywa w domu pomocy społecznej z uwagi na to, że nie jest w stanie samodzielnie wykonywać podstawowych czynności życiowych. Jakkolwiek skarżący nie został pozbawiony możliwości dysponowania posiadanym gospodarstwem, to należy przyjąć, że nie ma, z uwagi na swój stan zdrowia, możliwości uprawiania i pobierania pożytków z gospodarstwa…”
Mając na uwadze ten wyrok należy zważyć, że wydanie przez organ pomocy społecznej decyzji w oparciu o pogląd, żę ryczałtowy sposób określenia dochodu z gospodarstwa rolnego znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy osoba prowadzi gospodarstwo rolne, lub ma możliwość jego prowadzenia, obarczone będzie ryzykiem jej uchylenia w toku kontroli instancyjnej lub sądowej.
Problematyczna jest również kwestia, jak ustalić dochód z gospodarstwa oddanego w dzierżawę, jeżeli dzierżawca również ubiega się o świadczenia z pomocy społecznej.
W ocenie SKO we Wrocławiu celem ustawodawcy nie było uwzględnienie kwoty wynikającej z pomnożenia liczby posiadanych hektarów przez kwotę wynikającą z Rozporządzenia Rady ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, , zarówno przy ustalaniu dochodu dzierżawcy jak i wydzierżawiającego. . Zdaniem SKO obliczony dochód powinien być w takim przypadku tylko raz, tj. osobie prowadzącej działalność rolniczą lub mogącej ją prowadzić.
Ustalenie jednorazowego dochodu przekraczającego pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego
Sposób rozliczania jednorazowego dochodu przekraczającego pięciokrotnie kwote kryterium dochodowego reguluje art. 8 ust. 11 pkt 1 i 2 Ustawy o pomocy społecznej. Przepis ten stanowi, że w przypadku uzyskania w ciagu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty:
- kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej – w przypadku osoby samotnie gospodarującej,
- kryterium dochodowego rodziny – w przypadku osoby w rodzinie,
- kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.
Jednorazowy dochód a zasada tzw. Utraty dochodu
W orzecznictwie wskazuje się, że zgodnie z istota i brzmieniem uregulowania ws jednorazowego dochodu przekraczającego pięciokrotnie kryterium dochodowe, tak określony dochód należy uwzględnić proporcjonalnie przez kolejnych 12 miesięcy. Nie ma więc zadnych podstaw do zastosowania zasady utraconego dochodu. Jeżeli bowiem przyjąć, że uzyskanie dochodu wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku, niezależnie od jego wysokości, zawsze należy traktować jako utratę dochodu nie miałoby sensu zastosowanie zasady ustalenia jednorazowego dochodu omówionego wyżej.
