Osoba samotnie gospodarujące i osoby w rodzinie

Ustawa o pomocy społecznej stanowi, że rodzinę tworzą osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Za osobę samotną, ustawodawca przyjmuje osobę samotnie gospodarującą, niepozostającą w związku małżeńskim i nieposiadającą zstępnych ani wstępnych a za osobę samotnie gospodarującą – osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe.

 Rozstrzygnięcie tych kwestii ma istotne znaczenie dla oceny spełnienia kryterium dochodowego uprawniającego do zwiększonych świadczeń. W zależności od statusu wnioskodawcy ustalonego zgodnie z przepisem art. 6. Ustawy o Pomocy Społecznej zróżnicowana jest bowiem wysokość świadczenia a przede wszystkim możliwość przyznania prawa do tego świadczenia. Najwyższe jest kryterium osoby samotnie gospodarującej ( art. 8 ust 1 pkt 1 Ustawy). Drugie kryterium określone zostało na osobę w rodzinie ( art. 8 ust. 1 pkt 2 Ustawy ) i ostatecznie kryterium stosowane, jeśli adresatem świadczenia jest rodzina. Próg dochodowy rodziny nie został określony kwotowo, ale ostatecznie zależy od liczby członków rodziny.

 W świetle powyższych regulacji osoba samotnie gospodarująca występuje w opozycji do osoby w rodzinie. W praktyce prowadzenie jednoosobowego gospodarstwa domowego utożsamia się błędnie z samotnym zamieszkiwaniem, jednak zamieszkiwanie z innymi osobami nie musi oznaczać prowadzenia z nimi wspólnego gospodarstwa domowego.

Aby zatem ustalić, czy wnioskodawca jest osoba samotnie prowadzącą gospodarstwo , czy tez tworzy rodzinę, kluczowe jest zrozumienie pojęcia wspólnego gospodarowania. Brak elementu wspólnego gospodarowania oznacza, że mieszkające razem osoby nie tworzą rodziny w rozumieniu przepisów Ustawy o pomocy społecznej.

Organ w toku postępowania zobowiązany jest do wnikliwego ustalenia jej sytuacji faktycznej. Ustalenie, czy osoba wnioskująca o przyznanie świadczenia jest osobą pozostającą w rodzinie, wymaga zbadania, czy codzienne sprawy prowadzenia gospodarstwa domowego, takie jak: zapewnienie środków utrzymania, utrzymanie porządku i czystości, przygotowanie posiłków, świadczenie pomocy w załatwieniu spraw nie odbywają się przy udziale osoby przebywającej w gospodarstwie, która jedną z tych czynności wykonywałaby na zasadzie współpracy w osiąganiu celów życiowych a wszystko to uzupełnione powinno być cechamy stałości, które tego typu sytuacje charakteryzują.

W razie wspólnego zamieszkiwania cechami, które świadczą o oraku wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego są:

- wyraźny konflikt między tymi osobami,

- krótkotrwały a nie stały charakter wspólnego zamieszkiwania,

- takie urzadzenie mieszkania i zorganizowanie życia codziennego, które wskazuje na brak wzajemnego oddziaływania na siebie wspólnie zamieszkujących osób a więc ich niezależność, przejawiająca się w samodzielnym podejmowaniu decyzji co do wspólnie zajmowanego mieszkania oraz urządzeń w nim się znajdujących.

Można również wyliczyć okoliczności, których wystąpienie przy rozpatrywaniu konkretnego przypadku nie mają wpływy na uznanie, że wnioskodawca tworzy rodzinę z inną osoba w rozumieniu przepisów Ustawy o pomocy społecznej. Tu należy zaliczyć:

  1. istnienie ustroju rozdzielności majątkowej między wnioskodawcą  a małżonkiem – okoliczność ta oznacza bowiem tylko, że każdy małżonek ma swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem; mimo rozdzielności majątkowej małżonkowie nadal zobowiązani są według swoich możliwości do zaspokajania potrzeb swojej rodziny, którą przez swój związek założyli; w związku z tym małżeńska rozdzielność majątkowa nie zmienia tego, że małżonkowie zamieszkują wspólnie  i gospodarują wspólnie, tym samym stanowią rodzinę w myśl Ustawy o pomocy społecznej
  2. orzeczenie rozwodu między wnioskodawcą a jego/jej małżonkiem – w prawdzie rozwiązanie małżeństwa przez rozwód następuje w skutek zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego polegającego na ustaniu więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej, zaistnienie tego rodzaju sytuacji nie wyklucza jednak ponownego nawiązania wspomnianej więzi między rozwiedzionymi małżonkami; o tym, czy dana osoba jest osobą samotnie gospodarującą czy tez pozostającą w rodzinie na gruncie przepisów Ustawy o pomocy społecznej nie decyduje jej stan cywilny ale stan faktyczny dotyczący sposobu funkcjonowania tej osoby                               w gospodarstwie; w tym ujęciu rodzina jest także związek konkubinatu
  3. zawarcie formalnej umowy użyczenia lokalu mieszkalnego i ponoszenie we własnym zakresie niektórych wydatków związanych z jego utrzymaniem
  4. płacenie alimentów na rzecz domownika